نقش اکتان در بنزین موتورسیکلت

مقدمه

اگر کمی در مورد موتورسیکلت و مشخصات فنی اون ریز بشی متوجه میشی که یه سری اصطلاحا این وسط زیاد استفاده میشه و کم و بیش موتور سوارا ازش حرف میزنن مثل، اکتان بنزین، نسبت تراکم، بنزین سوپر و …

همه اینا اصطلاحایی هست که دونستنش خیلی میتونه به سلامت و عملکرد موتورتون کمک کنه . مقاله امروزمون یه جورایی در مورد وجه اشتراک ایناس، یعنی اکتان ! میخوایم با هم بررسی کنیم که هی میان میگن اکتان اکتان، دقیقا منظورشون چیه و اصلا اکتان توی بنزین و انجین موتور چه نقشی داره ؟ حتما تا اخر مقاله همراه زوموتور باشید

قبل از اینکه بریم سراغ مفهوم اکتان و تاثیرش در موتور باید یکم در مورد نحوه عملکرد انجین موتورسیکلت باهم صحبت کنیم

نحوه عملکرد انجین موتور

همونجوری که احتمالا خیلیاتون بدونید، موتورسیکلت های امروز عملیات احتراق رو توی ۴ مرحله انجام میدن و اصطلاحا بهشون ۴ زمانه میگن . مرحله اول مکش که مخلوط سوخت و هوا داخل سیلندر وارد میشه.مرحله دوم تراکم که محتویات داخل سیلندر متراکم میشه.مرحله سوم انفجار که به وسیله شمع های موتورسیکلت، داخل سیلندر انفجار صورت میگیره و مرحله آخر هم تخلیه و خروج دود و محتویات داخل سیلندر . اگر دقت کرده باشید تمام این فرایند ها داره روی یه سری محتویات صورت میگیره که مهم ترینش سوخت یا همون بنزین موتور هست.

خب یکم عمیق تر بشیم …

در مرحله اول ( مکش ) پیستون به سمت پایین میره و محتویات به صورت همزمان وارد سیلندر میشن.مرحله بعدی ( تراکم ) پیستون به سمت بالا میره و قصد تراکم و فشرده سازی مخلوط سوخت و هوا رو داره .حالا نکته اینجاست ! اگر توی این فشاری که پیستون به محتویات داخلی میاره و میخواد اونارو فشرده کنه، این اتفاق درست انجام نشه چی ؟!

مثلا اینکه اگر قبل از فشرده سازی و تراکم کامل، اون وسط مسطا سوخت و هوا بر اثر فشار و ضربه پیستون مشتعل بشن چی میشه ؟ اگر یادتون باشه مرحله سوووووم انفجار هست ولی بحث ما دقیقا تو جایی بین مرحله تراکم و انفجاره یعنی قسمتی که سوخت نقش خیلی مهمی تو درست انجام شدن تراکم و انفجار داره . این فرایند ها دقیقا باید سر جای خودش و به صورت صحیح انجام بشه و هر گونه بی نظمی و نقص لا به لای این مراحل میتونه مشکل ساز باشه !

تا اینجای کارو داشته باشید تا بریم سراغ ادامه مقاله …

عدد اکتان چیست ؟

عدد اکتان ( Octane number یا ON ) یه معیار یا واحدیه که مشخص میکنه بنزین چقدر توانایی تحمل فشار و تراکم رو داره.راحت تر بگم،یعنی اینکه هرچی اکتان بالاتر باشه اون بنزین توانایی بیشتری برای تحمل فشار و مشتعل نشدن رو داره و هر چی پایین تر باشه زودتر مشتعل میشه و میسوزه !

یکم تخصصی ترش کنیم. هیدروکربن هایی که از پالایش نفت و این داستانا به دست میان طول زنجیر های متفاوتی دارن و از ترکیب اونا باهم، نهایتا سوخت های متفاوتی هم تولید میشن ! به ترتیب متان دارای یک اتم، اتان 2 اتم، پروپان ۳ اتم ، بوتان ۴ اتم، پنتان ۵ اتم ، هگزان ۶ اتم ، هپتان ۷ اتم و اکتان ۸ اتم کربن دارند. مجموعا هر چه تعداد اتم های کربن در این هیدروکربن ها بیشتر باشه نهایتا سوخت مرغوب تری ازشون بدست میاد . پس اگر سوختی مقدار اکتانی که داره بیشتر باشه سوخت بهتریه و در برابر خود سوزی مقاومت بیشتری داره ! برعکس اگر سوختی شامل مقدار زیادی هیدروکربن هپتان باشه یه بشگن بزنی میسوزه و انتخاب مناسبی به عنوان سوخت وسایل نقلیه نیست .

حالا این دوتا هیدروکربن رو به عنوان یه مبنایی برای مقاومت بنزین در برابر سوختن در نظر میگیرن. با دادن عدد ۱۰۰ به اکتان و ۰ به هپتان نسبتی به نام عدد octane بدست اومده.

یعنی به یه بنزین بگن اکتانش ۸۷ هست یعنی ۸۷ درصدش اکتانه و ما بقیش هپتان ولی موردی که هست اینه که ساخت همچین ترکیبی خیلی هزینه بره به خاطر همین شرکت های تولید کننده به جای تنها ۱۳ درصد هپتان از ترکیبات دیگه ای هم داخل سوخت استفاده میکنن تا بتونن مقاومت سوخت رو در برابر خود سوزی و تراکم بالا ببرن .

پس هر چی عدد اکتان سوخت به ۱۰۰ نزدیک تر باشه اون بنزین مرغوبیت بیشتری داره !

نقش اکتان در عملکرد انجین

خب اگر یادتون باشه تو قسمت نحوه عملکرد انجین گفتیم که فرایند تراکم و انفجار باید در جای درست خودش اتفاق بیفته. حالا دیگه مشخص شد … اگر سوخت شما اکتان پایین داشته باشه قبل از اینکه مرحله تراکم کامل انجام بشه چون مقاومت پایین در برابر فشار و ضربه رو داره خیلی زود مشتعل میشه . اصطلاحا دچار خود سوزی میشه و این اتفاق یه پدیده رو به همراه داره که شاید جملشو شنیده باشید … اصطلاحا میگن موتور ناک میزنه و اگر بهش توجه نکنید میتونه خرجای زیادی رو دستتون بذاره …

ولی اگر بنزین شما اکتان بالایی داشته باشه توی مرحله تراکم دچار خود سوزی نمیشه و تا اخرین لحظه میتونه خودشو حفظ کنه و نهایتا با جرقه زنی طبیعی انجین شعله ور میشه و نهایتا مرحله انفجار به درستی و زمان مناسب خودش انجام میشه .

اکتان در بنزین سوپر

در اکثر کشور های دنیا وقتی برید داخل پمپ بنزین جهت سوخت گیری با چند مدل بنزین مواجه میشید که با توجه به نوع انجین وسیلتون و سوخت پیشنهادی شرکت مبدا، میتونید سوخت گیری کنید.علاوه بر بنزین های دیگه، بنزین هایی با اکتان های مختلف مثلا از ۸۷ تا ۱۰۰ در جایگاه سوخت ها وجود دارن ( بیشتر در اروپا و امریکا ) . ولی تو کشور ما مجموعا دو حالت بنزین داریم . یه بنزین معمولی و یه بنزین سوپر که جفتشون بدون سرب هستن و در میزان الایندگی و موارد دیگه با هم فرقی ندارن مگر یک جا. اونم اکتانشونه !

البته فقططط شنیده هاااا حاکی از اینه که بنزین معمولی اکتان ۸۷ داره و سوپر ۹۵.

ولی با چیزی ما از پمپ بنزین های ایران دیدیم فکر نمیکنم این اعداد و ارقام درست باشه و حتی به نظر من جز شاخص اکتان، موارد دیگه هم توی بنزین های داخل ایران باهم فرق داره و دقیقا هر جا بنزینش با جای دیگه فرق داره ! قطعا شما هم این موضوع رو لمس کردین !

این وسط مسطا یه بنزین یورو ۴ هم داریم که ظاهرا اکتان ۹۱ داره و به گفته مسئولین آلایندگی کمتری هم نسبت به بقیه بنزین های داخل ایران داره … ولی این بنزین هم در عمل اینجوری نبوده !

نحوه اندازگیری اکتان

اکتان بنزین رو به دو روش اندازه گیری میکنن

روش اول Research Octane number یا RON

 در این روش بنزین رو در محیطی آزمایشگاهی و به دور از شرایط واقعی مثل تغییرات دما و ارتفاع قرار میدن و به نسبت مقاومت سوخت در برابر تراکم و ضربه، مقداری رو به عنوان عدد اکتان به اون سوخت اختصاص میدن .

روش دوم Motor Octane number یا MON

در این روش سوخت رو در شرایط عملی قرار میدن مثل دما و دور موتور بالاتر انجین و در کل سوخت در شرایط سخت تر و واقعی تری مورد آزمایش قرار میدن و باز هم مقداری دیگه به عنوان عدد اکتان بدست میاد . مجموعا اگر دو بنزین عدد RON یکسانی داشته باشن، اون بنزینی مرغوبیت بیشتری داره که عدد MON کمتری داشته باشه . چون سوختی که در حالت MON مورد بررسی قرار گرفته تحت شرایط سخت تری بدست اومده .

سوختی که در اکثر کشور ها و داخل ایران استفاده میشه با شاخص RON مورد آزمایش قرار گرفته و خب این یه نقطه ضعف به حساب میاد چون شاخص RON مناسب شرایط آزمایشگاهی هست !

روش سوم Pump Octane number یا PON

ولی در آمریکا و یه سری کشورها شاخصی داریم به اسم  PON یا  Pump Octane Numberکه در اصل میانگین عدد MON و RON هست یعنی جمعشون تقسیم بر ۲ . که تا حد زیادی این مشکل RON  و MON رو حل کرده !

 این شاخص یه جورایی همون شاخص anti knock index یا AKI هم هست که همین مفهموم رو میرسونه .

اکتان و نسبت تراکم

احتمالا توی ویدیو های بررسی ما یا بقیه زیاد این جمله رو شنیده باشین که میگیم اگر نسبت تراکم انجین شما بالاست حتما سعی کنید از بنزین با اکتان بالا استفاده کنید . حالا یعنی چی؟

اول باید مفهوم نسبت تراکم رو بدونیم . نسبت تراکم یعنی نسبت حجم کل سیلندر در زمانی که پیستون در نقطه مرگ پایین هست به حجم سیلندر در زمانی که پیستون در نقطه مرگ بالا قرار گرفته . خیلی ساده بخوام بگم هر چی نسبت تراکم موتور شما بالاتر باشه یعنی میزان فشار و ضربه ای که به سوخت داخلی انجین شما وارد میشه بیشتره !

مثلا اگر یه انجین نسبت تراکمش ۱۱.۶ به ۱ هست نسبت به یه انجینی که نسبت تراکمش ۹ به ۱ هست حساسیت بیشتری به بنزین با کیفیت داره . پس اگر نسبت تراکم انجین شما بالاست ( معمولا در موتور های دوسیلندر یا ۲۰۰ سی سی به بالا این موضوع دیده میشه ) سعی کنید از بنزین سوپر استفاده کنید به دلیل داشتن اکتان بالاتر .

تاثیر رطوبت، دما و ارتفاع بر اکتان

رطوبت هوا، دمای هوا و ارتفاع قرار گیری وسیله نقلیه شما نسبت به سطح دریا همگی میتونه روی عدد اکتان بنزین شما تاثیر بذاره . چرا ؟ چون بنزین هارو با توجه به اب و هوا و شرایط هر کشوری تولید میکنن و در اصلللل باید بنزین مثلا یه کشور مرطوب با ارتفاع نزدیک به دریا، با یه کشور خشک و با ارتفاع زیاد از دریا با هم فرق داشته باشه !

و خب اگر وسیله نقلیه شما بنزینی داخلش داشته باشه که مناسب یه اب و هوا خاص باشه اگر در شرایطی بخواید در اب و هوای متفاوتی رانندگی کنید ( با همون سوخت قبلی ) احتمالا مرغوبیت سوخت قبلی رو در شرایط فعلی نداشته باشید …نکته ای که وجود داره اینه که مهم ترین آیتم تغییر دهنده میزان اکتان سوخت، شاخص ارتفاع هست.یعنی تغییرات ارتفاع از سطح دریا بیشترین تاثیر رو روی اکتان بنزین شما خواهد داشت …

رفیق خیلی خوشحال میشیم نظر یا تجربتو در مورد این محتوا بدونیم. پس هر کامنتی داری توی قسمت دیدگاه های همین پایین سایت بذار تا هم ما استفاده کنیم هم بقیه. راستی اگر شماره همراهتو بذاری به محض جواب دادن به کامنتت توسط زوموتور، از طریق اس ام اس باخبر میشی. یادت نره، اطلاعاتت پیش ما محفوظه! مرسی که زوموتور رو دنبال میکنی. ❤️